SZTUKA DAWNA – EVERGREEN POLSKIEGO RYNKU SZTUKI
2021 roku przyniósł spodziewany i znaczący rozwój polskiego rynku sztuki. Sztuka dawna, co potwierdziły zeszłoroczne licytacje i rekordy, jest nadal jego bardzo mocnym segmentem.
W drugim roku pandemii kolekcjonerzy z chęcią nabywali klasyczne, polskie dzieła sztuki, doceniając je jako wybitne obiekty kolekcjonerskie, lecz również środek tezauryzacji. 9 grudnia odbyła się najbardziej dochodowa aukcja sztuki dawnej na polskim rynku, której całkowity obrót wyniósł blisko 31 milionów złotych, a wszystkie aukcje sztuki dawnej w DESA Unicum wyniosły ponad 102 miliona złotych. Popularnością kolekcjonerów cieszyły tzw. curated sales, a silnie umocniły się klasyczne dla polskiego rynku sztuki tendencje.
Klasyka malarstwa polskiego XIX i początku XX wieku to dział cieszący się niesłabnącą popularnością wśród kolekcjonerów. W 2022 roku minie pięć lat od kiedy po raz pierwszy dzieło sztuki na aukcji w Polsce wylicytowało się z równowartość powyżej miliona dolarów. Mowa oczywiście o ikonicznym "Macierzyństwie" Stanisława Wyspiańskiego, które trafiło do prestiżowej kolekcji prywatnej, a widzowie mogli podziwiać je na wystawie "Wyspiański. Posłowie" w 2019 roku w Muzeum Narodowym w Krakowie. Rok 2021 przyniósł rekordowe licytacji XIX-wiecznych klasyków malarstwa polskiego. W DESA Unicum ustanowiono m.in. bezprecedensowy rekord na pracę Józefa Brandta "Targ w okolicach Krakowa" (cena młotkowa 3,9 miliona złotych). W połowie roku zaś sprzedano najdroższe dzieło sztuki dawnej na aukcjach DESA Unicum, tj. "Św. Stanisława karcącego Bolesława Śmiałego", jedno z nielicznych dzieł historycznych Jana Matejki pozostających w rękach prywatnych. Wysokim wynikom sprzyjała unikatowość dzieł i ich reprezentacyjność dla stylu wybitnego artysty.
W 2021 roku mieliśmy okazję pracować nad prezentacją i sprzedażą niezwykłych prac Jacka Malczewskiego. W marcu na rynek trafił "Orfeusz i Eurydyka" z 1914 roku (cena młotkowa 2,4 miliona złotych), w październiku zaginiony "Portret Stanisława Witkiewicza" z 1902 roku (cena młotkowa 3 miliony złotych), w grudniu spektakularne "Jasełka" z 1888 roku (cena młotkowa 4 miliony złotych). Prace Malczewskiego – największego polskiego symbolisty – stanowią żywotny obiekt pożądania kolekcjonerów od ukształtowania się polskiego rynku sztuki ponad 30 lat temu. Stricte współczesne licytacje jego prac wyznaczają wzrostowe tendencje dla rynku sztuki dawnej i z pewnością będą go kształtować także w 2022 roku i kolejnych latach. Oprócz Malczewskiego, na dzieła malarstwa młodopolskiego odnotowujemy rekordowe sprzedaże, jak miało to miejsce w przypadku Juliana Fałata (1,8 miliona złotych), Włodzimierza Tetmajera (1,05 miliona złotych) czy Władysława Ślewińskiego (620 tysięcy złotych).
Mocnym akcentem na rynku w 2021 roku były sprzedaże prac Stanisława Ignacego Witkiewicza. "Wieloryb i Andromeda" z historycznej kolekcji Żeleńskich został sprzedany za kwotę młotkową 700 tysięcy złotych i w połowie bieżącego roku prezentowany będzie na wystawie artysty w Muzeum Narodowym w Warszawie. Kolekcjonerzy z upodobaniem odkrywają również malarstwo klasycyzujące okresu dwudziestolecia międzywojennego. 2021 roku przyniósł rekordowe licytacje prac Bolesława Cybisa (660 tysięcy złotych) czy Tadeusza Pruszkowskiego (520 tysięcy złotych). Najlepsze prace klasyków Szkoły Paryskiej osiągają już kwoty znacząco powyżej miliona złotych. Podczas grudniowej aukcji sztuki dawnej padły rekordy na prace Meli Muter (1,5 miliona złotych) i Mojżesza Kislinga (2 miliony złotych).
Coraz drożej sprzedają się prace na papierze, czego wymiernym dowodem jest obrót listopadowej aukcji prac dawnych na papierze (blisko 4,2 miliona złotych, która stała się najbardziej dochodową aukcją prac na papierze w Polsce. Aukcje tego typu cieszą się niesłabnącą popularnością kolekcjonerów i wzrosty na prace tego typu oraz na artystów, którzy tworzyli wyłącznie na podłożach papierowych są rokrocznie wyższe.
Nową tendencją jest popularność tradycjonalistycznego malarstwa spod znaku rodzinny Kossaków. Prace Juliusza, Wojciecha i Jerzego, jeśli zawsze obecne w polskich kolekcjach prywatnych, obecnie sprzedawane są za rekordowe kwoty. Popularność tego starego/nowego fenomenu potwierdziła listopadowa aukcja "Ród Kossaków". Przedmioty związane z kulturą staropolską – takie jak pasy kontuszowe, kufle gdańskie czy pasy przeworskie – okazały się znowu atrakcyjnymi obiektami kolekcjonerskimi, które zaprezentowaliśmy w ofercie aukcji "Dawna Rzeczpospolita. Sztuka • Tradycja • Kultura".
Łączenie tendencji, mieszanie stylów i okresów łączyło wiele projektów zorganizowanych w 2021 roku w DESA Unicum. Te, w których szczególnie ciekawie wybrzmiały dzieła sztuki dawnej to kuratorowana aukcji "Nikifor/Dwurnik. Dialog mistrzów" (na które ustanowiono rekord na pracę Nikifora – 32 tysiące złotych) oraz "Obiekt pożądania. Martwa natura i przedmiot w sztuce". W ofertach aukcyjnych DESA Unicum coraz częściej pojawiają się nazwiska ze światowego kanonu sztuki. Podczas wrześniowej aukcji grafiki artystycznej sprzedano unikatowy miedzioryt Albrechta Dürera "Święta rodzina z trzema zajączkami", a w ramach kwietniowej aukcji rzeźby z dużym sukcesem sprzedano tzw. trzecią redukcję "Pocałunku" Auguste'a Rodina (1,45 miliona złotych). Wraz z umiędzynarodowieniem polskiego rynku sztuki, tego rodzaju dzieła będą oferowane w DESA Unicum coraz częściej.