Czy to jest oryginał?
Krótkie wprowadzenie do grafiki, cz. I
Grafika artystyczna jest fascynująca dziedziną sztuki, wdzięczną dla zbieraczy – można kupić oryginalne (sic) dzieło artysty znacznie taniej niż obraz. Żeby zacząć zbierać grafikę, trzeba przebyć pytanie, niczym chorobę, czy rycina jest oryginałem – czy jest dziełem sztuki oryginalnym w ten sam sposób co obraz. Odpowiedź brzmi: tak. Ale oryginalnością grafiki rządzi trochę inny mechanizm. Poznanie i zrozumienie go jest bardzo proste i pozwala rozkoszować się wspaniałymi dziełami stworzonymi w medium graficznym. Po przebyciu tego pytania otworzy się przed nami świat Dürerów, Rembrandtów, Goyi, Piranesich, Warholów i Dalich.
Wszelkie wątpliwości dotyczące grafiki biorą się z tego, że jesteśmy przyzwyczajeni do tego, że dzieło sztuki jest "śladem" artysty, pozostawionym narzędziem w jakiejś materii czy na jakimś podłożu (pędzel-płótno, ołówek-papier, dłuto-marmur). Obraz jest zapisem ruchów ręki artysty i czujemy, że patrząc (na przykład na obraz) niemal chwytamy go za rękę.
Trochę inaczej jest z grafiką. Między ręką artysty, a oryginałem jest jeszcze jeden "etap". Jest nim opracowanie tego, co nazywa się matrycą graficzną. Kreska utrwalona w matrycy może być odbita na papierze bardzo dużo razy. Ale, paradoksalnie – jeśli brać za punkt odniesienia malarstwo– oryginałem jest nie kreska na matrycy, ale jej odbicie na papierze. A zatem: między rękę artysty, a oryginał, "wkrada się" jeszcze matryca graficzna. Z wiatraka narysowanego przez artystę na matrycy, można odbić na papierze np. 100 wiatraków [patrz. il.]. Każdy wiatrak odbity przez artystę na papierze jest jego oryginalnym dziełem. Malarz namaluje więc jeden, niepowtarzalny wiatrak. Grafik natomiast narysuje jeden, niepowtarzalny wiatrak (i powtórzy w odbitce wiele razy). A każdy wiatrak będzie oryginalnym dziełem artysty.
Wiatrak Pankiewicza został narysowany (ściśle mówiąc: wyryty na miedzianej płycie) przez Józefa Pankiewicza i odbity stukrotnie. Oryginalnym dziełem sztuki Pankiewicza jest każda ze stu odbitek. 100 wiatraków i każdy jest tak samo oryginalny