Techniki rysunku oraz malarstwa

"W malarstwie chodzi o to, aby przekazać kompletny, pełny obraz; rysunek stanowi zjawisko subtelniejszej, raczej zaznacza, sugeruje, jest odblaskiem jeszcze nie zrealizowanej myśli plastycznej, choć pozostaje także środkiem plastycznego poznania rzeczywistości".

Karel Teissig, tłum. Teresa Piotrowska  

Techniki rysunku oraz malarskie stosowane na podłożu papierowym pozwalają na liczne eksperymenty nie do osiągnięcia na płótnie. Papier jest dla artystów często pierwszym podłożem na którym testują koncepcje oraz ich wykonanie. Realizacje te pozwalają na prześledzenie artystycznej myśli danego twórcy oraz poznanie w pełni jego możliwości. Dla wielu twórców był pierwszym i ulubionym podłożem.

Rysunek, wykonany na papierze, pozwala na większą swobodę twórczą niż w przypadku realizacji na płótnie. Wiele z przedstawionych poniżej technik nie wymaga przygotowania i świetnie sprawdza się w przypadku potrzeby oddania ulotnej chwili, zjawiska czy odczuć.

"Szkic rysunkowy stara się uchwycić powstające wyobrażenie, jest przejawem twórczego poszukiwania. Dlatego miewa on impulsywny, pociągający charakter osobistego, spontanicznego wystąpienia, w którym jakby w ogóle nie dbano o zewnętrzna formę, właściwą na przykład pisemnej pracy, czy o znalezienie odpowiedniego stylu. Właśnie dzięki temu jest tak nieodparcie przyciągający i tyle nam mówi o samym rysowniku" –

- jak zauważa Karel Teissig (Techniki Rysunku, red. Karel Teissig, Warszawa 1982, s.7). 

Akwarela

Akwarela jest wdzięczną techniką, która pozwala na stopniowanie koloru oraz łatwe eksperymentowanie z transparentnością niemożliwą do osiągnięcia stosując inne rodzaje farb. Nasycenie barwy odpowiednich kolorów określa stosunek wody do farby. 

W przypadku malowania akwarelą swój czynny udział ma przypadek i sposób w jaki dana farba rozleje się po podłożu. Dodatkowo trudno poddaje się ona retuszowaniu. Z tego powodu malowanie akwarelą wymaga bardzo uważnego, metodycznego podejścia i poznania jej licznych możliwości. Niemniej jest to technika niezwykle popularna ze względu na efekt – świetlisty, delikatny oraz efemeryczny. 

Warto prześledzić fascynującą historię akwareli. W XVIII wieku mistrzami tej techniki okazali się Anglicy pomimo, iż znali ją już starożytni Egipcjanie. Była ona uważana przez długi czas za technikę specyficznie angielską ze względu na zainteresowanie wyspiarzy warunkami atmosferycznymi, ich właściwościami oraz zmianami i predyspozycjami akwareli do oddania tych zjawisk w sztuce. 

Gwasz

Od akwareli różni go wyższy poziom krycia podłoża, a więc jest o wiele mniej transparentny. Po wyschnięciu traci część swojego natężenia jednak jego kolory pozostają intensywne. Przed nałożeniem farby należy odpowiedni zagruntować podłoże (papier, tekturę, karton czy pergamin) tak, by nie wchłaniało zbyt dużej ilości farby. Farba ta jest również podatna na promienie słoneczne dlatego po wykonaniu malunku należy odpowiednio zawerniksować powierzchnię.

Gwasz powstaje poprzez połączenie farby wodnej z odpowiednim wypełniaczem, bielą cynkową (lub ołowiową) z kredą. Spoiwem, podobnie jak w przypadku akwareli, jest guma arabska. 

Węgiel

Rysunek węglem jest klasyczną dyscypliną rysowniczych studiów, który świetnie sprawdza się w przypadku studiów żywych modeli, aktów czy portretów. Jest to najbardziej miękki środek rysowniczy. Pozwala na wyjątkowo płynną oraz swobodną pracę. Za pomocą dodatkowych narzędzi, takich jak gumka chlebkowa lub miękka szmatka, można tonować pozostawione przez węgiel ślady. 

W przypadku rysunków węglem wskazane jest zastosowanie utrwalacza w celu konserwacji delikatnej realizacji i uchronienie jej przed starciem. W przypadku węgla naturalnego wystarczy silniejszy podmuch powietrza by zdmuchnąć część rysunku.

Pastel

Pastel to zarówno środek malarski w formie sztyftu, jak i technika malarska i rysunkowa. Istnieje wiele rodzajów pasteli (miękkie, twarde, wodne, olejne), a wyróżnia je przede wszystkim rodzaj oraz ilość spoiwa. Kolory uzyskiwane pastelami są żywe, wibrujące i nasycone. Intensywność barwy, szybkość wykonania oraz charakterystyczna dwoistość tej techniki, która otwiera pole zarówno w rysunku, jak i w malarstwie, wpływają na jej popularność wśród artystów oraz kolekcjonerów. W dziełach pastelowych warstwa malarska jest krucha i podatna na osypywanie się z podobrazia. Podczas stosowania miękkich pasteli obraz należy utrwalać za pomocą fiksatywy. W przypadku pasteli szczególnie ważne jest zastosowanie odpowiedniego papieru (jego chropowatości) do rodzaju użytej pasteli. 

Tempera

Tempera jest techniką, która stosunkowo szybko schnie, a podłoże nie wymaga w jej przypadku gruntowania. Spoiwem tempery są emulsje, czyli zawiesiny wodne w oleju lub oleju w wodzie. Jest techniką, którą można stosować zarówno na podłożu papierowym, jak i w malarstwie sztalugowym, ściennym czy polichromii. W zależności od spoiwa wyróżniamy temperę jajową, gumową, kazeinową, żywiczną i wiele innych. Technikę tą wyróżnia precyzyjna kreska, szybkie schnięcie, zachowanie elastyczności po wyschnięciu oraz możliwości malowania laserunkowe oraz kryjącego. Dużym atutem jest nie problematyczność tempery – można ją nakładać na niezagruntowane podłoże oraz szybko schnie. 

Tusz

Jest to czarna sadza rozpuszczona w destylowanej wodzie. Tusz stosowany jest do pisania, rysowania oraz lawowania. Ojczyzną tuszu są Chiny skąd do dziś importuje się go w kształcie czworokątnych pałeczek. 

Jedną z najefektowniejszych technik jest lawowanie, czyli rozmywanie. Może to być dopełnienie wszystkich technik rysunkowych, jednak jedne z ciekawszych efektów osiąga się właśnie w przypadku tuszu. Polega ona na posługiwaniu się rozmytą plamą barwną, którą uzyskuje się poprzez podmalowywaniu odpowiednich partii rozwodnionym atramentem, sepią, bistrem czy właśnie tuszem. Wnosi ono do rysunku efekty malarskie oraz świetlne, a rysunek linearny może zyskać tonalny modelunek.