POLSKIE SZPILKI

Artykuł

POLSKIE SZPILKI

Polskie, ilustrowane czasopismo satyryczne "Szpilki" zostało założone w 1935 przez Zbigniewa Mitznera, Eryka Lipińskiego i Zenona Wasilewskiego. Profil periodyku był lewicowy, antyfaszystowski, zdecydowanie przeciwstawiał się hitleryzmowi, przestrzegając w licznych tekstach i rysunkach przed groźbą wybuchu wojny. Okres okupacji przyniósł straty, wiele osób współtworzących pismo nie uniknęło obozów koncentracyjnych, getta oraz śmierci. 
 

 

Pierwszy numer wznowionych po wojnie "Szpilek" ukazał się 1 marca 1945, czynnie włączając się we wszystkie kwestie dotyczące państwa, nie zapominając o satyrze. Zespół rozrósł się o wielu młodych zdolnych twórców, w każdym roczniku pojawiały się debiuty utalentowanych artystów. Z czasem "Szpilki" osiągnęły nakład 100 000 egzemplarzy i stały się znane poza granicami kraju. Szpilkowi karykaturzyści zdobywali liczne nagrody na międzynarodowych festiwalach, a ich rysunki przedrukowywane były przez światową prasę. Bardzo wielu z nich wpisało się na zawsze w historię satyry. Na łamach "Szpilek" przedrukowywano również teksty i rysunki zagraniczne – średnio na 16-20 polskich karykatur przypadało 10-12 zagranicznych rysunków.  Rysunek satyryczny wywodzący się jeszcze z dwudziestolecia był filuterny i lekki. Rysunki przedstawicieli nowego pokolenia były ciężkie, nie przystawały do salonowego tonu humorystów, nawiązywały do konwencji pism młodzieżowych przełomu lat '60-‘70.  Każdy z tych grafików wypracował własny styl i artyści ci stanowili grupę myślącą poważnie i konkretnie o rzeczywistości. 

 

Redakcja "Szpilek" corocznie przyznawała nagrody "Złotej", "Srebrnej" i "Brązowej Szpilki" za najlepsze rysunki roku w dwóch kategoriach: rysunku humorystycznego i obyczajowego z reprodukowanych w całej ówczesnej prasie. Nagrody były więc ogólnopolskie i nie tylko dla członków Związku Polskich Artystów Plastyków. W skład jury oprócz redaktora naczelnego "Szpilek" wchodzili m.in. artyści plastycy: Hanna Bakuła, Andrzej Barecki, Julian Bohdanowicz, Maria Byskiniewicz, Mariusz Chwedczuk, Władysław Daszewski, Karol Ferster, Szymon Kobyliński, Aleksander Kobzdej, Zbigniew Lengren, Eryk Lipiński, Julian Studnicki, Waldemar Świerży. Coroczne przyznawanie nagród "Szpilek" stało się tradycją, a laureaci bardzo cenili wyróżnienie. 

 

 

Andrzej Czeczot Zadebiutował w 1956 w tygodniku "Szpilki", którego był stałym współpracownikiem przez wiele lat. Publikował w krajowych i zagranicznych czasopismach takich jak "Polityka", "Polska", "Ty i Ja", "Świat", "Problemy", "Literatura", "Pardon" (Niemcy), "Harakiri" (Francja), "The New Yorker" (USA). Słynął z rysunków satyrycznych publikowanych m.in. w "Polityce" i na łamach prasy zagranicznej. Jest uznawany za jednego z najważniejszych autorów rysunków prasowych. Zajmował się także malarstwem, grafiką książkową, był projektantem plakatów, scenografii i autorem filmów animowanych.

 

Oficjalny debiut rysunkowy Lipińskiego przypada na rok 1928 w tygodniku "Pobudka". Od 1934 pracował dla "Tygodnika Robotnika", w którym epizodycznie prowadzi kolumnę satyry. Ta właśnie kolumna stała się zaczątkiem "Szpilek", które w 1935 założył wraz ze Zbigniewem Mitznerem. W "Szpilkach" Lipiński pełnił rolę redaktora naczelnego w latach 1935-1937 i 1946-1953. Był karykaturzystą, satyrykiem, dziennikarzem, autorem plakatów i ilustracji książkowych, tekstów kabaretowych i felietonów, książek o historii karykatury i rysunku satyrycznego. W 1978 roku założył w Warszawie Muzeum Karykatury

 

Anna Gosławska-Lipińska w 1936 debiutowała pierwszym rysunkiem w "Szpilkach", podpisanym jej artystycznym pseudonimem Ha-Ga

 

W sierpniu 1977 roku wydano numer specjalny "Szpilek" poświęcony znakomitej rysowniczce Mai Berezowskiej. Zamieszczono wiele jej rysunków oraz rysunki innych karykaturzystów wykonane specjalnie dla artystki. Powstały przy tej okazji również felietony i wiersze.

 

Wyobraźnia Andrzeja Dudzińskiego ma korzenie w surrealizmie, przejawia się groteskowym przeskalowywaniem form, absurdalnym dowcipem w mieszaniu porządków świata ludzi, zwierząt i przedmiotów, zaskakującym przemieszczaniem i nakładaniem się na siebie technik collage'u, rysunku, malarstwa, intuicyjnym i arbitralnym dysponowaniem kolorem.

 

Dziś kojarzony głównie z rysunkiem satyrycznym, Jerzy Flisak był jednym z najwybitniejszych autorów polskiego plakatu i ilustracji. Potrafił uchwycić najważniejsze cechy portretowanej osoby kilkoma pociągnięciami kreski. Wyraziste rysunkowe twarze jego autorstwa oddają podobieństwo zarówno cech fizycznych jak i wewnętrznych. Artysta był genialnym obserwatorem, wrażliwym na mimikę, gesty przedstawianych osób.

 

Edward Lutczyn debiutował w 1971 ilustracjami w "Szpilkach". W tym samym roku pojawił się w dwutygodniku "Student" i "Echu Krakowa". Znany z rysunków satyrycznych, karykatur i ilustracji oraz plakatów, zarówno skierowanych do najmłodszych, jak i do dorosłych. Zilustrował przeszło 130 książek, jego prace były wystawiane w Polsce i za granicami kraju. Wielokrotny laureat złotej, srebrnej i brązowej szpilki.

 

Jerzy Zaruba był to jeden z najznakomitszych polskich artystów karykaturzystów. Jego pełne humoru i dowcipu, często kąśliwe rysunki należą do najlepszych w polskiej karykaturze. Przez wiele lat Zaruba był twórcą znakomitych kukiełek do szopek politycznych. Wiele rysunków na tematy obyczajowe zamieszczał w "Wiadomościach Literackich", był też specjalistą od karykaturowania życia Warszawy, które znalazło w nim znakomitego kronikarza. Upamiętnił w swych karykaturach zarówno czasy carskie, międzywojenne, okupację, jak i późniejsze. Pierwsze karykatury zamieścił Zaruba w "Marchołcie" w roku 1911.