Kolorowa podróż w wyobraźnię
Julian Stańczak był jednym z najważniejszych polskich artystów abstrakcyjnych, który swoją niezwykłą twórczością przyczynił się do rozwoju i rozpoznawalności nurtu sztuki optycznej. Obrazy Stańczaka oddziałują na oko widza przez pełne intensywnych kolorów i geometrycznych kształtów kompozycje oraz wciągają w grę złudzeń optycznych. Przykładem może być prezentowana w ramach majowej aukcji "Sztuka Współczesna. Klasycy Awangardy po 1945" magnetyzująca kompozycja "Lumina Warm" z 1990. Jest to wyjątkowy przykład twórczości tego artysty, działający przede wszystkim swoją monumentalną skalą a także ciepłą paletą kolorystyczną.
Julian Stańczak przeszedł długą drogę zanim stał się jednym z pionierów nowego kierunku sztuki abstrakcyjnej. Urodził się w 1928 we wsi Borownica w Polsce. W 1939 wraz z całą rodziną został aresztowany przez Sowietów i wywieziony na Syberię. Wskutek ciężkiej pracy i choroby utracił władzę w prawej ręce. Dwa lata później, dzięki otrzymanej amnestii, uciekł z rodziną ze Związku Radzieckiego pokonując długą i wyczerpującą drogę przez Indie, Afganistan, Pakistan, Iran oraz inne państwa, aby w wieku 14 lat zostać ulokowanym w polskim obozie dla uchodźców w Masindi w Ugandzie. Młodość spędzona w Afryce Wschodniej miała znaczący wpływ na jego późniejszą twórczość. To w Ugandzie Stańczak pobierał pierwsze lekcje rysunku lewą ręką, a w Nairobi miał swoją pierwszą prawdziwą wystawę.
Krajobraz zobaczonych miejsc wyraźnie zapisał się w pamięci artysty, który sam wspominał zjawiska przyrodnicze Ugandy:
"Dla mnie był to całkowicie fantastyczny fenomen, który, ku mojej radości, rozgrywał się przed moimi oczami każdego dnia. Mogłem przyglądać się, jak dżungla zmienia kolory od purpury po nieledwie czerwień, potem znowu z powrotem do niebieskozielonego lub czarnego. To były przepyszne barwne czary. Fascynowałem się tym dramatem i chciałem go przedstawić"
- Marta Smolińska, Julian Stańczak. Op art i dynamika percepcji, Warszawa 2014, s. 14.
W 1948 Julian Stańczak trafił do Londynu, gdzie studiował ilustrację książkową na London South Bank University, wówczas funkcjonującym pod nazwą Borough Polytechnic Institute. Następnie w 1950 wyemigrował do USA. Tam rozpoczął studia w Cleveland Institute od Art oraz następnie na Yale University, gdzie jego mistrzem był jeden największych klasyków abstrakcji geometrycznej XX wieku, przedwojenny wykładowca Bauhausu, Joseph Albers. W 1957 rozpoczął pierwszą pracę jako wykładowca na Akademii Sztuki w Cincinnati.
Karierą Stańczaka w latach 60. zajęła się prestiżowa galeria Marthy Jackson. Niedługo potem w Europie zaczęła go promować najważniejsza dla tego kierunku paryska galeria Denise René. W 1965 artysta wziął udział w nowojorskiej wystawie "The Responsive Eye" w MoMA, która usankcjonowała Op-art jako ważny i modny kierunek sztuki w USA i na świecie. Sam artysta zaliczany jest do prekursorów kierunku – uważa się nawet, że termin "Op-art" pochodzi od tytułu jego pierwszej indywidualnej wystawy w Nowym Jorku "Optical Paintings" we wspomnianej Martha Jackson Gallery (1964).
Julian Stańczak był nauczycielem i mentorem dla wielu młodych artystów. Przez wiele lat wykładał w macierzystej uczelni Cleveland Institute of Art, dzieląc się swoją wiedzą i pasją z kolejnymi pokoleniami. Jego wpływ na rozwój sztuki abstrakcyjnej jest nieoceniony. Wieloletnia kariera Juliana Stańczaka przyniosła mu wiele nagród i wyróżnień. Jego prace znajdują się w kolekcjach takich instytucji jak Cleveland Institute of Art, The Metropolitan Museum of Art, Miami University Art Museum, Museum of Fine Arts w Bostonie czy Museum of Modern Art w Nowym Jorku. Ostatnio zaobserwować można renesans zainteresowania twórczością artysty. W 2012 malarz znalazł się na 6 pozycji listy "15 Najgorętszych nazwisk rynku sztuki" ogłoszonej przez Bloomberg-Artnet, a w maju 2019 odbyła się jego obszerna prezentacja w Mayor Gallery w Londynie.
Twórczość Juliana Stańczaka jest zaproszeniem do odkrywania piękna w formach i kolorach. Artysta potrafił poświęcić nawet kilka dni na mieszaniu barwników, aby uzyskać odpowiedni odcień, który stawał się nośnikiem jego przeżyć osobistych i emocji. W swoich pracach Stańczak osiągnął niemal efekt promieniowania koloru. Jego obrazy to podróż w abstrakcyjne pejzaże, które zmuszają widza do próby uporządkowania dynamicznej i wibrującej struktury, co jest możliwe dzięki dłuższemu oglądowi dzieł i zwiększonej intensywności percepcji.