Kobiety, do których strzelają mężczyźni

Prezentowana praca Izabelli Gustowskiej to w istocie dyptyk, zestaw dwóch prac: "Tarcza I" oraz "Tarcza II". Powstały one w 1976 roku, czyli około czterech lat po ukończeniu przez artystkę studiów w Poznaniu, a zatem we wczesnym okresie jej twórczości. Już wówczas jej sztuka była naznaczona duchem feminizmu. Ta ideowa właściwość działalności Gustowskiej w połączeniu z jej zainteresowaniem eksperymentami formalnymi zapewniły artystce trwałą i wysoką pozycję w polskim środowisku artystycznym – jako twórczyni feministycznej oraz jako graficzce-eksperymentatorce.

W tym, jak i w wielu innych pracach Gustowskiej mamy do czynienia z modelką wybraną z otoczenia artystki, o znanym imieniu. Nie jest to postać anonimowa. Artystka przedstawiła w każdej z "Tarcz" jej nagą sylwetkę. Następnie zaznaczyła erotyczne strefy jej ciała. W tych miejscach powstały otwory wycięte dziurkaczem. Sprawiają one wrażenie, że są dziurami po kulach wystrzelonych z pistoletu. Praca ma zatem stwarzać wrażenie, że została postrzelona, okaleczona, poddana przemocy.

Zgodnie z zamiarem artystki "postrzelenie" obrazu miało być symbolem agresywnego, męskiego działania wobec kobiet na tle seksualnym. Sama artystka opisywała to następująco:

"Pamiętam jak na ciele Barbary zakreśliłam strefy erogenne i pomyślałam, że jest jak tarcza, do której strzelają mężczyźni"

(Izabela Gustowska, Izabela Gustowska pamiętam jak…, red. Magdalena Piłakowska, Adrianna Sołtysiak, Sopot 2015, s. 76).

"Tarcza I" oraz "Tarcza II" to pozornie dwa, klasyczne akty. Widok kobiecego, nagiego ciała rozpowszechniony był przez wieki w sztuce europejskiej. Liczne obrazy przedstawiające nagie boginie czy postacie mitologiczne malowane były często i nieprzypadkowo przez malarzy-mężczyzn. Spostrzeżenie tego faktu przez feministyczne artystki zostało spożytkowane w ich sztuce – namalowanie aktu kobiecego przez kobietę zyskiwało inny, nowy charakter. Jej widok nie był bowiem podporządkowany męskim upodobaniom i fantazjom erotycznym. W prezentowanej pracy Gustowskiej, która jest graficznym wizerunkiem kobiety stworzonym na podstawie fotografii, konceptualnie rozumiana męska opresja, którą spostrzegały artystki feministyczne, zyskała wizualną reprezentację, jej symbolami są wspomniane "otwory po kulach".

W ten sposób praca Gustowskiej podejmuje temat historyczny dla myśli feministycznej oraz feministycznej sztuki – charakterystyczny dla dekady lat 70. XX wieku – jednak jednocześnie niesłychanie aktualny. W czasach po dyskusjach spod znaku #metoo praca ta zyskuje niesamowicie współczesny wydźwięk.